Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Bài: Câu cầu khiến, câu cảm thán - Năm học 2019-2020

 Tiếng việt:
CÂU CẦU KHIẾN;
 CÂU CẢM THÁN *Câu cầu khiến:
1. -Thơi đừng lo lắng.(1) Khuyên bảo
 -Cứ về điđi. (2) Yêu cầu
2 Đi thơi con. (1) Yêu cầu -“Mở cửa.” trong ví dụ (a) Ngữ điệu bình
dùng để trả lời câu hỏi thường
“Anh làm gì đấy?” => Câu trần thuật
- “Mở cửa!” trong ví dụ (b) Ngữ điệu được
dùng để ra lệnh, yêu cầu nhấn mạnh
mở cửa => Câu cầu khiến
 Khác ở ngữ điệu và chức năng •Câu cầu khiến là câu cĩ những từ ngữ cầu khiến
như: hãy, đừng, chớ,... Đi, thơi, nào,... hay ngữ điệu
cầu khiến; dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên
bảo,...
•Khi viết câu cầu khiến thường kết thúc bằng dấu 
chấm than, nhưng khi ý cầu khiến khơng được nhấn 
mạnh thì cĩ thể kết thúc bằng dấu chấm b/ Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
 Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
 Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
 Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
 Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
 Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
 Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
 Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
 Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
 Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
 (Thế Lữ, Nhớ rừng) b/ Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
 Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
 Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
 Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
 Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
 Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
 Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
 Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
 Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
 Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
 (Thế Lữ, Nhớ rừng) Thảo luận nhóm:
Khi viết đơn, biên bản, hợp đồng hay trình bày kết 
qủa giải một bài toán.... Có thể dùng câu cảm thán 
không? Vì sao?
 Đáp án
 -Ngôn ngữ trong đơn từ, hợp đồng...(Ngôn ngữ 
 văn bản hành chính, công vụ). 
-Ngôn ngữ trình bày kết qủa một bài toán (ngôn 
ngữ văn bản khoa học). Là ngôn ngữ “duy lí”, ngôn 
ngữ của tư duy lôgic nên không thích hợp với việc sử 
dụng những yếu tố ngôn ngữ bộc lộ rõ cảm xúc. 2. Trong hai câu sau, câu nào là câu cảm thán? Vì sao?
a) Trong chiến tranh, cĩ biết bao người đã ra trận và mãi 
mãi khơng trở về.
 Câu trần thuật: từ ngữ chỉ số lượng
b) Tình yêu quê hương của Tế Hanh thật đằm thắm biết 
bao!
 Câu cảm thán: từ ngữ bộc lộ cảm xúc ❖Lưu ý:
- Những từ ngữ cảm thán: ơi, than ơi, hỡi ơi, chao ơi, 
trời ơi, cĩ thể tự tạo thành một câu đặc biệt mà 
cũng cĩ thể là một bộ phận biệt lập trong câu và 
thường đứng ở đầu câu.
Ví dụ:
+ Chao ơi! (câu đặc biệt)
+ Chao ơi, ba tháng hè sao mà dài như một thế kỉ. 
(một bộ phận biệt lập trong câu)
- Cịn thay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào,... thì 
đứng sau những từ ngữ mà nĩ bổ nghĩa (làm phụ 
ngữ)
Ví dụ: Mẹ ơi, tình yêu mà mẹ đã dành cho con thiêng 
liêng biết bao! (đứng sau tính từ) XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN ĐÁP ÁN
 -Câu cảm thán:
“Than ôi!”; “Lo thay!”; “Nguy thay!”; “Hỡi cảnh 
rừng ghê gớm của ta ơi!”; “Chao ôi, có biết đâu rằng: 
hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ 
cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi.”
 -Không phải tất cả các câu trong đoạn trích đều là 
 câu cảm thán, chỉ có những câu trên mới có từ ngữ 
 cảm thán. ĐÁP ÁN
-Tất cả các câu trên đều là các câu bộc lộ tình cảm, 
 cảm xúc.
a/ Lời than thở của người nông dân dưới chế độ 
 phong kiến.
b/ Lời than thở của người chinh phụ trước nỗi truân 
 chuyên do chiến tranh gây ra.
c/ Tâm trạng bế tắc của nhà thơ trước cuộc sống 
 (trước Cách mạng tháng Tám).
d/ Sự ân hận của Dế Mèn trước cái chết thảm 
 thương, oan ức của Dế Choắt.
-Tuy đều bộc lộ tình cảm, cảm xúc, nhưng không có 
câu nào là câu cảm thán. Vì không có hình thức đặc 
trưng của kiểu câu này. Ví dụ:
- Tình cảm mẹ dành cho con ấm áp biết bao!
- Ơi, Cảnh bình minh trên biển thật là đẹp!
Bài tập 5: Viết đoạn văn (chủ đề tự chọn trong đĩ cĩ sử 
dụng câu cảm thán)
Đoạn văn:
Đã bấy lâu nay mong đợi xuân về. Sớm nay, xuân chợt đến. 
Xuân bước đi nhẹ nhẹ trên cành tơ lộc biếc. Giĩ xuân ve 
vuốt, mơn man những khĩm hồng. Mấy cụm lan xanh biếc 
trước hiên nhà như mỉm cười với nắng xuân. Những tia 
nắng phớt hồng vui mừng nhảy múa cùng cây cỏ. Đất trời 
rộn ràng trong tiếng hĩt của bầy chim đang bay lượn. Mùa 
xuân tươi đẹp biết bao! Cho tình huống sau: Trong giờ ra chơi, các em thấy một 
bạn học sinh đang vứt rác bừa bãi.
Mỗi đội chơi hãy đặt 3 câu (một câu nghi vấn, một câu 
cầu khiến, một câu cảm thán) với cùng nội dung để bạn 
ấy dừng lại. XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ