Giáo án ôn tập Địa lí Lớp 8 - Chủ đề: Đặc điểm sông ngòi Việt Nam (2 tiết)

 Chủ đề : ĐẶC ĐIỂM SÔNG NGÒI VIỆT NAM (2 tiết)
Tiết 1: ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA SÔNG GÒI VIỆT NAM
I) Đặc điểmchung:
1. Nước ta có mạng lưới sông ngòi dày đặc, phân bố rộng khắp:
- Theo thống kê, nước tac có tới 2360 con sông dài trên 10 km. 
+ Trong đó chủ yếu là sông nhỏ, ngắn, diện tích lưu vực dưới 500km2.
+ Các sông lớn chỉ có phần trung và hạ lưu chảy qua lãnh thổ nước ta.
2. Sông ngòi nước ta chảy theo 2 hướng chính:
- Hướng Tây Bắc - Đông Nam: S.Hồng, S.Đà, S.Cả, S.Mã
- Hướng vòng cung: S. Cầu, S.Thương, S.Lục Nam
3. Sông ngòi nước ta có 2 mùa nước:
- Mùa lũ: Nước sông dâng cao, chảy mạnh. Lượng nước chiếm 70 đến 80% lượng nước cả 
năm.
- Mùa cạn: Chiếm 20 đến 30% lượng nước cả năm.
4. Sông ngòi nước ta có lượng phù sa lớn:
- Hàng năm sông đổ ra biển khoảng 839 tỉ m3 nước cùng trên 200 triệu tấn phù sa.
II. Khai thác kinh tế và bảo vệ sự trong sạch của các dòng sông:
1. Giá trị của sông ngòi:
- Có giá trị hết sức to lớn về nhiều mặt:
+ Bồi đắp phù sa.
+ Ngày nay sông ngòi tiếp tục phục vụ nhiều mặt trong đời sống, sản xuất. (Thủy điện, 
cung cấp thủy sản, nước cho sinh hoạt, nước cho sản xuất)
2. Sông ngòi nước ta đang bị ô nhiễm:
a. Thực trạng:
- Miền núi mùa mưa nước sông đục ngầu, gây nhiều lũ lụt có sức tàn phá lớn.
- Đồng bằng kinh tế phát triển, dân cư đông đúc nhiều khúc sông bị ô nhiễm nặng nề
b. Giải pháp:
- Nâng cao ý thức bảo vệ nguồn nước các dòng sông của mỗi người dân.
- Khai thác hợp lí các nguồn tài nguyên - Cần bảo vệ: Nguồn nước sông đang bị ô nhiễm, nhất là sông ở thành phố, các khu công 
 nghiệp, các khu tập trung đông dân cư
 Tiết 2: THỰC HÀNH VỀ KHÍ HẬU, THỦY VĂN VIỆT NAM
 1. Cách xác định mùa mưa và mùa lũ theo chỉ tiêu vượt trung bình: 
 a. Xác định mùa mưa:
 - Bước 1: Tính trung bình lượng mưa 12 tháng: Tổng lượng mưa của 12 tháng / 12 = 
 gọi là (1/12 lượng mưa cả năm) .
 - Bước 2: So sánh lượng mưa của từng tháng trong năm với 1/12 lượng mưa cả năm 
 nếu lượng mưa của tháng lớn hơn hoặc bằng 1/12 lượng mưa trong năm thì tháng đó 
 là tháng mùa mưa.
 b. Xác định mùa lũ: 
 - Bước 1: Tính trung bình lưu lượng 12 tháng: Tổng lưu lượng của 12 tháng / 12 = 
 gọi là (1/12 lưu lượng cả năm) .
 - Bước 2: So sánh lưu lượng của từng tháng trong năm với 1/12 lưu lượng cả năm nếu 
 lưu lượng của tháng lớn hơn hoặc bằng 1/12 lưu lượng trong năm thì tháng đó là 
 tháng mùa lũ.
 2. Nhận xét về quan hệ giữa mùa mưa và mùa lũ trên từng lưu vực sông:
 - Chỉ ra được các tháng mùa mưa và mùa lũ trùng nhau trên lưu vực sống đó.
 - Chỉ ra được các tháng mùa mưa và mùa lũ không trùng nhau trên lưu vực sống đó.
 3. Áp dụng thực hiện trên lưu vực sông Hồng và lưu vực sông Gianh
 Quan sát Bảng 35.1 Bảng lượng mưa (mm) và lưu lượng (m3/s) theo các tháng trong 
 năm:
 Lưu vực Sông Hồng (Trạm Sơn Tây)
Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Lượng mưa (mm) 19,5 25,6 34,5 104,2 222,0 262,8 315,7 335,2 271,9 170,1 59,9 17,8
Lưu lượng(m3/s) 1318 1100 914 1071 1893 4692 7986 9246 6690 4122 2813 1746
 • Xác định mùa mưa trên sông Hồng: CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
 Câu 1: Vì sao nước ta có rất nhiều sông suối, song phần lớn lại là các sông nhỏ, ngắn và 
 dốc?
 Trả lời:
 - Vị trí lãnh thổ ta hẹp ngang và nằm sát biển.
 - Địa hình ta có nhiều đồi núi (chiếm 3/4 diện tích). Đồ núi ăn sát ra biển nên dòng chảy 
 ngắn dốc.
 Câu 2: Dựa trên hình 33.1 hoặc tập bản đồ địa lí 8 trang 27 em hãy kể tên một số sông 
 chảy theo hai hướng: tây bắc-đông namvà vòng cung?
 Trả lời:
 - Hướng tây bắc-đông nam: sông Đà, sông Hồng, sông Mã, sông Cả, sông Gianh, sông 
 Ba, sông Tiền, sông Hậu
 - Hướng vòng cung: sông Lô, sông Gâm, sông Cầu, sông Thương.
 Câu 3: Dựa vào bảng 33.1 và cho biết mùa lũ trên các lưu vực sông có trùng nhau không 
 và giải thích vì sao có sự khác biệt ấy?
 Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
 Các sông ở Bắc bộ + + ++ + +
 Các sông ở Trung bộ + + ++ +
 Các sông ở Nam bộ + + + ++ +
 +: tháng lũ; ++: tháng lũ cao nhất
Nhận xét:
 Các sông ở .............: Mùa lũ từ tháng......... đến tháng ........ Đỉnh lũ: tháng .......
 Các sông ở ..............: Mùa lũ từ tháng ......... đến tháng ........ Đỉnh lũ: tháng ......... 
 Các sông ở ..........: Mùa lũ từ tháng ......... đến tháng ......... Đỉnh lũ: tháng ........... 
 Giải thích: Mùa lũ trên các sông không trùng nhau vì chế độ mưa trên mỗi lưu vực khác 
 nhau.
 Câu 4: Nhân dân ta đã tiến hành những biện pháp nào để khai thác hạn chế tác hại của lũ 
 lụt?
 Trả lời:
 - Xây dựng các hồ nước: thủy lợi, thủy điện, thủy sản, du lịch (ví dụ: hồ Hòa Bình trên 
 sông Đà). Câu 8: Để dòng sông không bị ô nhiễm chúng ta cần phải làm gì?
 Trả lời:
 - Xử lí nước thải công nghiệp, nông nghiệp trước khi đưa vào sông, không đổ rác thải 
 công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ và sinh hoạt xuống sông.
 - Nghiêm cấm việc đánh bắt thủy sản bằng hóa chất, điện.
 Câu 9: Quan sát bảng 35.1 SGK trang 124 xác định mùa mưa và mùa lũ trên sông Gianh 
 trạm Đồng Tâm và nhận xét mối quan hệ giữa mùa mưa và mùa lũ:
 Lưu vực Sông Gianh (Trạm Đồng Tâm)
Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Lượng mưa (mm) 50,7 34,9 47,2 66,0 104,7 170,0 136,1 209,5 530,1 582,0 231,0 67,9
Lưu lượng(m3/s) 27,7 19,3 17,5 10,7 28,7 36,7 40,6 58,4 185,0 178,0 94,1 43,7
 Bài làm
 • Xác định mùa mưa trên sông Gianh:
 - 1/12 lượng mưa trong năm = (50,7 + 34,9+ 47,2 + 66,0 + 104,7 + 170,0 + 136,1 + 209,5 + 
 530,1 + 582,0 + 231,0 + 67,9) / 12 = 185,8 mm
 - So sánh: Các tháng có lượng mưa lớn hơn hoặc bằng 1/12 lượng mưa trong năm là: 
 tháng 8, 9, 10, 11. Vậy các tháng 8, 9, 10, 11 là tháng mùa mưa.
 • Xác định mùa lũ trên sông Gianh:
 - 1/12 lưu lượng trong năm = (27,7 + 19,3 + 17,5 + 10,7 + 28,7 + 36,7 + 40,6 + 58,4 + 
 185,0 + 178,0 + 94,1 + 43,7) / 12 = 61,7 m3/s.
 - So sánh: Các tháng có lưu lượng lớn hơn hoặc bằng 1/12 lưu lượng trong năm là: tháng 
 9, 10, 11. Vậy các tháng 9, 10, 11 là tháng mùa lũ.
 • Nhận xét về quan hệ giữa mùa mưa và mùa lũ trên từng lưu vực sông Gianh
 - Các tháng 9, 10, 11 mùa mưa và mùa lũ trùng nhau.
 - Tháng 8 mùa mưa và mùa lũ không trùng nhau.