Sáng kiến kinh nghiệm Sân khấu hóa tác phẩm văn học trong chương trình Ngữ văn 8

 Sáng kiến: Sân khấu hóa tác phẩm văn học Ngữ văn 8
 SÂN KHẤU HÓA
 TÁC PHẨM VĂN HỌC TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 8 
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1. Lí do
 Sân khấu hóa tác phẩm văn học là một trong những phương pháp dạy và 
học Văn học - “Trả tác phẩm về cho học sinh”. Phương pháp này do Tiến sĩ 
Nguyễn Quang Trung (Đại học Quốc gia Hà Nội) sáng tạo và được áp dụng ở 
nhiều trường học trên cả nước. Với mô hình sân khấu hóa tác phẩm văn học, 
thay vì những giờ giảng “thầy đọc, trò chép”, những tiết mục sân khấu hóa sinh 
động, giúp học sinh dễ học, dễ nhớ, nhập tâm hơn với những tác phẩm văn học. 
Mô hình “Sân khấu hóa tác phẩm văn học” sẽ giúp học sinh có thêm nhiều kỹ 
năng trong cuộc sống. Cách học văn này đã tạo thói quen cho mỗi học sinh luôn 
chủ động tìm hiểu, nhập tâm vào tác phẩm, cảm nhận rõ nét về nội dung, tư 
tưởng, chủ đề của mỗi tác phẩm văn học, hướng con người tới những giá trị 
chân - thiện - mỹ trong cuộc sống”.
 Từ năm 2013 đến nay nhiều trường học trên cả nước áp dụng mô hình 
này. Bằng hình thức kịch ngắn, phim ngắn, múa dân gian, múa đương đại, ngâm 
thơ, kể chuyện, nhạc kịch... đã thu hút sự quan tâm của tất cả học sinh tham gia. 
Nhưng thực tế trường của chúng ta chưa được tiếp cận.
 Để tổ chức, giáo viên cần chuẩn bị kĩ việc lên kế hoạch, phân công nhiệm 
vụ từng thành viên, vận động kinh phí từ nguồn xã hội hóa, khó thực hiện nên 
nhiều giáo viên ngán ngại.
 Bước đầu, bản thân tôi tiến hành tiết: “Làm quen sân khấu hóa tác phẩm 
văn học” trong chương trình Ngữ văn 8, Tập 1, nhằm tạo nên tiền đề tiếp cận 
cách dạy học mới mẻ này. Hi vọng sẽ được các em học sinh và tập thể giáo viên 
bộ môn Ngữ văn tại đơn vị hưởng ứng.
 Sân khấu hóa tác phẩm văn học nếu được thực hiện hiệu quả sẽ là một 
trong những phương pháp học hiệu quả giúp nâng cao chất lượng dạy và học 
 1 Sáng kiến: Sân khấu hóa tác phẩm văn học Ngữ văn 8
 Sân khấu hóa cho các tác phẩm văn học trong phần văn bản của sách Ngữ 
văn 8, tập 1. Một số văn bản hoặc đoạn trích mới xây dựng kịch bản lần đầu nên 
không thể tránh được phần thiếu sót. Qua nghiên cứu, tìm hiểu những tài liệu 
giáo dục, các phương pháp học tập tích cực và thực trạng học sinh tại đơn vị, 
chúng tôi nhận thấy sáng kiến này là phù hợp và có tính khả thi.
2.2. Phạm vi và đối tượng của sáng kiến kinh nghiệm
 Sáng kiến được áp dụng cho học sinh khối 8, trường THCS Nguyễn Thị 
Định. Xây dựng và lên kế hoạch sân khấu hóa cho các tác phẩm văn học trong 
phần văn bản tập 1.
3. Phương pháp nghiên cứu
 Trong phần sáng kiến này, chúng tôi đã vận dụng một số phương pháp 
nghiên cứu sau:
a) Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
 Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin lý luận để xây dựng 
cơ sở lý luận của đề tài Sân khấu hóa tác phẩm văn học. Khái quát hóa các nhận 
định độc lập.
b) Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra;
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm GD; 
- Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động;
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia;
- Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm.
 Các phương pháp này giúp chúng tôi thu thập các thông tin để xây dựng 
cơ sở thực tiễn của đề tài một các khoa học hơn.
c) Phương pháp thống kê toán học
4. Phần nội dung 
4.1. Cơ sở lý luận của vấn đề
 Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đã khẳng định Giáo dục – Đào tạo 
cùng với Khoa học – Công nghệ là quốc sách hàng đầu. Phát triển giáo dục là 
một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện 
 3 Sáng kiến: Sân khấu hóa tác phẩm văn học Ngữ văn 8
rộng, nâng cao hiểu biết cho học sinh về các lĩnh vực đời sống xã hội, tăng vốn 
hoạt động thực tiễn Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là một hoạt động 
giáo dục cơ bản được thực hiện một cách có mục đích, có kế hoạch, có tổ chức, 
được tiến hành xen kẽ với chương trình dạy học và diễn ra trong suốt năm học 
kể cả thời gian nghỉ hè để khép kín quá trình giáo dục, làm cho quá trình đó có 
thể được thực hiện mọi nơi, mọi lúc. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp giúp 
học sinh biết vận dụng những tri thức đã học để giải quyết các vấn đề do thực 
tiễn đời sống đặt ra; biết điều chỉnh hành vi đạo đức, lối sống cho phù hợp, biết 
nắm bắt những định hướng chính trị, xã hội, biết được những truyền thống đấu 
tranh cách mạng, truyền thống xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, truyền thống văn 
hoá tốt đẹp của đất nước và những vấn đề nóng bỏng của thời đại như hoà bình, 
hữu nghị, hợp tác, dân số, môi trường... Từ đó, rèn luyện cho mình những kỹ 
năng giao tiếp, kỹ năng ứng xử có văn hoá, những thói quen trong học tập, lao 
động; kỹ năng tự quản, tự tổ chức, điều khiển, nhận xét, đánh giá, hoà nhập và 
thực hiện một số hoạt động tập thể có hiệu quả khác.
 Vậy nên, hoạt động sân khấu hóa TPVH chúng tôi nghiên cứu trên đây 
đảm bảo các tôn chỉ của nên giáo dục từ trướcđến nay, từ nước ngoài cho đến 
trong nước. Sáng kiến đảm bảo mục đích gắn việc giảng dạy, học tập trong nhà 
trường với thực tế xã hội.
4.2. Vai trò của hoạt động Sân khấu hóa TPVH
 Một yêu cầu lớn đặt ra trong việc bồi dưỡng học sinh có năng khiếu nói 
riêng, dạy học đối với học sinh THCS nói chung là luôn phải nuôi dưỡng, phát 
triển hứng thú của các em đối với môn học. Đặc biệt là đối với môn Ngữ Văn. 
Việc bồi dưỡng niềm say mê hứng thú đối với việc học Văn, được thực hiện 
trước hết là thông qua các hoạt động chính khoá trên lớp, nhưng do những đặc 
trưng của bộ môn, các hoạt động ngoại khoá Văn học cũng đóng vai trò rất quan 
trọng. Một hoạt động tiêu biểu của ngoại khóa đó chính là SKH.
 Bất kỳ môn học nào cũng cần có sự gắn kết chặt chẽ giữa lý thuyết và 
thực hành. Đó là cách thức tốt nhất để học sinh tiếp thu các kiến thức, chuẩn bị 
hành trang cho bậc học cao hơn hoặc bước vào đời một cách tự tin. Nếu chỉ học 
 5 Sáng kiến: Sân khấu hóa tác phẩm văn học Ngữ văn 8
4.3. Nội dung thực hiện 
4.3.1. Phân tích vấn đề
 Các em học sinh đã được hóa thân vào nhiều nhân vật văn học, được trải 
nghiệm những cung bậc cảm xúc, những diễn biến tâm lí từ trong trẻo, đẹp đẽ 
đến đau đớn, bi thương, tuyệt vọng Những trải nghiệm thú vị và bổ ích ấy đã 
giúp các em học sinh hiểu sâu sắc hơn giá trị nội dung và nghệ thuật mà tác 
phẩm phản ánh. 
 Tất cả các khâu cho việc “Sân khấu hóa tác phẩm văn học” này đều do 
các em học sinh thực hiện.
 Trước tiên, học sinh chọn tác phẩm văn học hoặc chủ đề văn học để 
chuyển sang kịch bản sân khấu. Các em tự xây dựng kịch bản, giáo viên chỉ là 
người duyệt và hướng dẫn bổ sung. Việc chuẩn bị phục trang, dựng cảnh, phân 
vai diễn xuất, rồi chọn nhạc, làm tiếng động... để tạo nên một vở diễn ngắn ấn 
tượng đều là sáng tạo của học sinh.
 Tất cả các tác phẩm văn học được học sinh triển khai theo hướng sân 
khấu hóa và thảo luận, giáo viên giao hẳn cho các em tự triển khai, điều hành. 
Giáo viên thì góp ý, điều chỉnh ở từng khâu chuẩn bị.
 Việc sân khấu hóa tác phẩm văn học là một sáng tạo trong phương pháp 
dạy học văn mà ngành giáo dục đã đề xuất và triển khai trong nhiều năm qua. 
Mỗi khối lớp chỉ chọn 1-2 tác phẩm văn học để thực hiện việc sân khấu hóa như 
thế này. Và HS chính là người lựa chọn tác phẩm theo năng lực, sự cảm nhận, 
sự yêu thích
4.3.2. Các khâu chuẩn bị
 Mỗi lớp sẽ được chia nhóm thành các êkip. Trong êkip có các ban khác 
nhau như viết kịch bản, phụ trách diễn xuất, media, hậu cần, ban tổ chức hội 
thảo... Và quan trọng nhất là có một đạo diễn chính của chương trình chịu trách 
nhiệm chính về mọi mặt như phân công, tuyển chọn diễn viên, thuê trang phục, 
quy định giờ giấc cho việc tập luyệnCứ mỗi năm trường sẽ tổ chức một lần 
hội thi các tiết mục do học sinh dàn dựng từ chính tác phẩm văn học các em 
đang học trong trường. Trong các năm qua, có nhiều nhóm học sinh đã 
 7 Sáng kiến: Sân khấu hóa tác phẩm văn học Ngữ văn 8
nhà trường, đảm nhiệm nhiều vai trò như MC, diễn viên, đạo diễn, thiết kế trang 
phục, trang trí sân khấu
 Học sinh có cơ hội thử sức mình với phương pháp học văn mới. Sân khấu 
hóa tác phẩm trong nhà trường đã giúp học sinh phát huy năng lực bản thân, 
sức mạnh của kỹ năng làm việc nhóm và trở thành một gia đình. Chương trình 
đưa học sinh lại gần nhau, tạo cơ hội để sáng tạo, thể hiện quan điểm của mình 
về tác phẩm văn học.
4.3.2. Xác định loại hình sân khấu có thể chuyển thể tác phẩm hoặc đoạn 
trích
 Có nhiều hình thức sân khấu có thể chuyển thể từ một tác phẩm văn học 
hoặc đoạn trích (sau đây gọi tắt là văn bản). Chẳng hạn hình thức kịch ngắn, 
phim ngắn, múa dân gian, múa đương đại, ngâm thơ, kể chuyện, nhạc kịch... 
Nhưng hình thức đơn giản nhất, dễ nhất phù hợp với học sinh vẫn là hình thức 
kịch (kịch nói). Trong chương trình Ngữ văn 8, HKI, hầu hết các văn bản có thể 
chuyển thể thành kịch nói (các văn bản tự sự xen miêu tả và biểu cảm). Bên 
cạnh những văn bản trong sách giáo khoa, nếu giáo viên thực hiện chuyên đề thì 
có thể sáng tạo thêm hoặc đưa các văn bản ngoài sách giáo khoa vào.
4.3.3. Giao nhiệm vụ
 Sau khi tiếp cận một văn bản, giáo viên hình dung ra một kịch bản sơ lược 
gồm: nhân vật, các cảnh, đạo cụ, phục trang, Giáo viên xác định số lượng diễn 
viên (tạm thời) đồng thời mời gọi học sinh đăng kí vào vai diễn. Bước đầu, giáo 
viên vẫn phải là người viết kịch bản. Sau đó, trong quá trình làm việc, phát hiện 
ra học sinh có năng khiếu sẽ giao luôn nhiệm vụ này. Giao nhiệm vụ cụ thể cho 
những học sinh còn lại chuẩn bị phục trang, đạo cụ (nếu có thể tự trang bị), 
chuẩn bị hậu đài, nhạc nền, phim nền. 
 Giao trưởng nhóm viết lời giới thiệu, lời bình. Trưởng nhóm (có thể là MC 
chính) là người chịu trách nhiệm tập dợt, điều động các bạn đã được giáo viên 
phân công. Trong quá trình điều động, tập dợt MC viết và chỉnh sửa chương 
trình hoạt động cho phù hợp.
 9 Sáng kiến: Sân khấu hóa tác phẩm văn học Ngữ văn 8
 MC: Sau gần 30 phút theo dõi các bạn mình diễn xuất, đây là phần sáng 
tạo. Mời các bạn tham gia phần phản ứng nhanh và sáng tạo. Ban tổ chức sẽ có 
một phần quà cho phần diễn xuất xuất sắc của các bạn. Các bạn xem lại văn bản 
“Cô bé bán diêm”, tự do lựa chọn bạn diễn. Nhân vật chính có rất ít lời thoại, 
chủ yếu là suy nghĩ nội tâm. Các bạn có 5 phút để đăng kí, chuẩn bị.
HĐ 5: Phần sáng tạo: chưa có kịch bản “Cô bé bán diêm” (10 phút)
 MC: Cảm ơn sự diễn xuất của nhóm kịch “bất ngờ” đã cho chúng ta 
chứng kiến sự đáng thương của cô bé trong đêm giá rét. Một cô bé khỏe khoắn 
đã qua đời bởi sự thờ ơ, vô tâm, vô cảm của mọi người và ngay cả chính người 
cha của mình. Cầu mong rằng, cuộc sống này sẽ không còn những đứa trẻ tội 
nghiệp như thế nữa. Chúng ta hãy sống chan hòa đầy tình yêu thương với những 
số phận đáng thương xung quanh mình.
 MC: Phần diễn xuất vừa rồi đã khép lại tiết học sân khấu hóa tác phẩm 
văn học lần đầu tiên. Thầy và trò rất mong sự góp ý chân thành từ thầy tổ trưởng 
chuyên môn và thầy Phó Hiệu trưởng chuyên môn
 Mời nhận xét, góp ý, đánh giá của Thầy Phó hiệu trưởng (2 phút)
 Mời chấm điểm của Thầy Tổ trưởng chuyên môn ( 3 phút)
 Giáo viên tổng kết, cảm ơn việc đánh giá, góp ý của Phó hiệu trưởng, thầy 
tổ trưởng cùng quí thầy cô dự giờ (nếu có) (1 phút)
5. Kết luận 
 Qua việc tổ chức hoạt động sân khấu hóa, chúng tôi thu nhận được một số 
kết quả như sau: Đối với học sinh, các em cảm thấy yêu thích môn Văn hơn, 
thực sự có cảm hứng hơn đối với bộ môn hơn. Các em được tự khám phá, thể 
hiện khả năng của mình đối với các tác phẩm văn chương.
 Khi viết văn, viết bài thu hoạch, bài viết của học sinh phong phú hơn và 
diễn đạt tốt hơn vì có được chất liệu thực tế sống động từ sân khấu hóa. Giờ 
hoạt động sân khấu hóa rèn luyện được kỹ năng nói, kỹ năng giao tiếp cho 
học sinh, học sinh nói được lưu loát hơn trước tập thể.
 Theo khảo sát sau hoạt động, có đến trên 90% học sinh thích giờ sân khấu 
hóa.
 11