Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn Sinh học ở Trung học cơ sở

 Sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học ở Trung học cơ sở
 SÁNG KIẾN
 “SỬ DỤNG KÊNH HÌNH TRONG GIẢNG DẠY MÔN SINH HỌC Ở 
 TRUNG HỌC CƠ SỞ”
 môc lôc
 A. PHẦN MỞ ĐẦU
 I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
 II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
 III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
 B. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ
 I. NỘI DUNG
1. Hướng dẫn sủ dụng các phương tiện học tập.
2. Mục đích sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học.
3. Sử dung kênh hình trong giảng dạy sinh học THCS.
3.1.Sử dụng kênh hình trong khâu kiểm tra bài cũ.
3.1.1.Sử dụng kênh hình trong khâu kiểm tra bài cũ sinh học 6.
3.1.2. Sử dụng kênh hình trong khâu kiểm tra bài cũ sinh học 7.
3.1.3. Sử dụng kênh hình trong khâu kiểm tra bài cũ sinh học 8.
3.1.4. Sử dụng kênh hình trong khâu kiểm tra bài cũ sinh học 9.
3.2. Sử dụng kênh hình trong khâu giảng bài mới.
3.2.1. Sử dụng kênh hình trong khâu giảng bài mới sinh học 6.
3.2.2. Sử dụng kênh hình trong khâu giảng bài mới sinh học 7.
3.2.3. Sử dụng kênh hình trong khâu giảng bài mới sinh học 8.
3.2.4. Sử dụng kênh hình trong khâu giảng bài mới sinh học 9.
3.3. Sử dụng kênh hình trong rèn luyện kĩ năng cho học sinh.
3.4. Sử dụng kênh hình trong rèn luyện thái độ cho học sinh.
3.5. Sử dụng kênh hình trong việc củng cố kiến thức cho học sinh.
3.5.1. Sử dụng kênh hình trong việc củng cố kiến thức cho học sinh sinh 
học 6.
 Trương Thị Hồng Nhung – Trường THCS Nguyễn Thị Định 1 Sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học ở Trung học cơ sở
 A. PHẦN MỞ ĐẦU
I- LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lý luận
 Đổi mới phương pháp dạy và học đã được xác định trong phương 
hướng và nhiệm vụ của những năm học gần đây,nhất là năm học 2018-
2019, vấn đề đổi mới phương pháp dạy và học được đẩy mạnh,“phương 
pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, 
sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, 
bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện những kỹ năng vận dụng những 
kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm đem lại niềm vui hứng thú 
học tập cho học sinh”.
 Khác với quá trình nhận thức trong nghiên cứu khoa học quá trình 
nhận thức trong học tập không phát hiện những điều loài người chưa biết 
mà nhằm lĩnh hội những tri thức mà loài người đã tích lũy được thông qua 
những kênh chữ, kênh hình. Trong học tập nghiên cứu, kênh hình là điều 
cần thiết giúp học sinh khám phá, những hiểu biết mới đối với bản thân. 
Học sinh sẽ thông hiểu, ghi nhớ những gì đã nắm được qua hoạt động chủ 
động, nỗ lực của chính mình nhờ kênh hình. Từ đó người học cũng làm ra 
những tri thức mới cho khoa học. 
 Từ khi thực hiện biên soạn lại chương trình và Sách giáo khoa Sinh 
học từ lớp 6 đến lớp 9. Đây là đổi mới mang tính cấp thiết. Sách giáo khoa 
mới có nhiều cải tiến đáng kể không chỉ về nội dung kiến thức mà có sự cải 
tiến về số lượng và chất lượng kênh hình. Sách giáo khoa thay đổi đòi hỏi 
người dạy và cả người học phải có sự thay đổi về phương pháp dạy và học 
cho phù hợp để có chất lượng cao trong giáo dục. Sinh học 6 đến sinh học 7 
các em tìm hiểu những kiến thức chủ yếu về thực vật và động vật. Đến sinh 
học 8, các em sẽ được tìm hiểu những lĩnh vực mới của sinh học, cụ thể là 
nghiên cứu về cơ thể người. Sinh học 9 các em được tìm hiểu về các hiện 
tượng di truyền, các quy luật di truyền và các vấn đề về môi trường. Chính 
 Trương Thị Hồng Nhung – Trường THCS Nguyễn Thị Định 3 Sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học ở Trung học cơ sở
III – ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
 1. Đối tượng nghiên cứu.
 - Học sinh 4 khối lớp tại trường THCS Nguyễn Thị Định.
 - Kênh hình trong sách giáo khoa sinh học 6,7,8,9.
 - Sách giáo khoa, sách giáo viên và các loại tài liệu tham khảo khác.
2. Phạm vi nghiên cứu.
 - Đề tài được thực hiện dựa trên quá trình vận dụng dạy học thực tiễn 
ở cả 4 khối lớp tại trường THCS Nguyễn Thị Định.
 - Ñeà taøi naøy ñaõ ñöôïc tham khaûo yù kieán , ñoùng goùp yù kieán cuûa giaùo 
vieân boä moân sinh hoïc cuûa tröôøng.
 Trương Thị Hồng Nhung – Trường THCS Nguyễn Thị Định 5 Sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học ở Trung học cơ sở
  Vöøa chöùng minh, vöøa khai thaùc kieán thöùc.
 *Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh khi söû duïng keânh hình ñeå 
khai thaùc caùc thoâng tin.
 Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân:
 - Neâu muïc ñích cuûa vieäc quan saùt keânh hình.
 - Tröng baøy, cho HS xem.
 - Yeâu caàu hoïc sinh quan saùt.
 - Yeâu caàu hoïc sinh phaân tích , nhaän xeùt vaø ruùt ra keát luaän.
 Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh:
 - Naém ñöôïc muïc ñích ,yeâu caàu.
 - Quan saùt keânh hình.
 - Phaân tích ñaëc ñieåm, noäi dung cuûa ñoái töôïng theå hieän treân keânh hình. 
 - Ruùt ra keát luaän.
 Trong quaù trình söû duïng, neáu chæ ñöa keânh hình trong choác laùt ñeå 
chöùng minh cho moät vaán ñeà thì seõ giaûm taùc duïng vaø haïn cheá tính saùng 
taïo cuûa hoïc sinh trong quaù trình nhaän thöùc tích cöïc. Vieäc söû duïng keânh 
hình neân thöïc hieän ña daïng nhö sau :
 Keânh hình coù ñaày ñuû chuù thích ñeå hoïc sinh hình thaønh kieán thöùc môùi.
 Keânh hình khoâng ñaày ñuû chuù thích giuùp hoïc sinh kieåm tra nhöõng 
thoâng tin, kieán thöùc coøn thieáu.
 Keânh hình khoâng coù chuù thích nhaèm yeâu caàu hoïc sinh phaùt hieän kieán 
thöùc hoaëc kieåm tra kieán thöùc cuûa hoïc sinh.
3. Sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học. 
 Söû duïng keânh hình ñöôïc thöïc hieän trong 3 böôùc leân lôùp nhö:
 - Böôùc 1: Söû duïng keânh hình trong khaâu kieåm tra kieán thöùc .
 - Böôùc 2: Söû duïng keânh hình trong khaâu giaûng baøi môùi.
 - Böôùc 3: Söû duïng keânh hình trong khaâu cuûng coá kieán thöùc.
 Trương Thị Hồng Nhung – Trường THCS Nguyễn Thị Định 7 Sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học ở Trung học cơ sở
3.1.1. So sánh lớp 1 lá mầm và lớp 2 lá mầm (Sinh học 6)
3.1.2. Hãy nêu cấu tạo cơ thể trai sông (Sinh học 7)
 1 2 3
 10
 9
 4
 8
 5
 6
 7
 11
 Trương Thị Hồng Nhung – Trường THCS Nguyễn Thị Định 9 Sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học ở Trung học cơ sở
3.1.4.Trình bày cơ chế hình thành thể đa bội do rối loạn nguyên phân, 
giảm phân (Sinh học 9)
 Học sinh dựa vào kênh hình để trả lời những câu hỏi trên.
3.2. Sử dụng kênh hình trong khâu giảng bài mới. 
 * Khai thác kiến thức trên kênh hình :
 Việc hình thành các khái niệm, giải thích các thí nghiệm và hoàn 
thành các lệnh trong bài là một trong những nhiệm vụ chính của quá trình 
dạy học. Nhiệm vụ này không thể hoàn thành trọn vẹn nếu không có sự hỗ 
trợ của các phương tiện thiết bị dạy học và quan trọng nhất là kênh hình 
trong sách giáo khoa. 
3.2.1. Nêu cấu tạo của hoa (Sinh học 6)
 Trương Thị Hồng Nhung – Trường THCS Nguyễn Thị Định 11 Sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học ở Trung học cơ sở
Dựa vào hình 31.2 phân tích mối quan hệ giữa trao đổi chất của cơ thể với 
môi trường ngoài và trao đổi chất của tế bào với môi trường trong.
3.2.4. Thảo luận nhóm trình bày cơ chế của kỹ thuật cấy gen (Sinh học 
9)
 Enzim Enzim cắt
 cắt
 Tách ADN NST của “tế bào cho”
 Sơ đồ
 cấy gen Đoạn ADN bị cắt ra
 bằng
 cách
 dùng Gắn đoạn bị cắt vào plasmid nhờ
 plasmid enzim nối
 ADN tái
 tổ hợp
 Chuyển ADN tái tổ hợp
 vào tế bào nhận E.coli
 Trương Thị Hồng Nhung – Trường THCS Nguyễn Thị Định 13 Sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học ở Trung học cơ sở
Ví dụ 1 : khi dạy phần I bài 16 GV sử dụng Hình 16.1 trang 84/SGK 
để giáo dục ý thức bảo vệ sức khỏe cho học sinh.
? Quan sát hình ￿nh trên: Em nh￿n xét gì v￿ môi trư￿ng nơi này? 
Em Ví dụ 2: Em có nhận xét gì về môi trường nơi này? Em cần làm gì 
để bảo vệ môi trường? (Sinh học 9) đ￿ b￿o v￿ môi trư￿ng?
 Trương Thị Hồng Nhung – Trường THCS Nguyễn Thị Định 15 Sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học ở Trung học cơ sở
3.5.2. Dựa vào hình ảnh dưới đây trình bày cấu tạo bộ xương thằn lằn. 
(Sinh học 7)
3.5.3. Khi daïy xong kieán thöùc baøi 9, giaùo vieân sử dụng hình 9.1 ñeå 
cuûng coá kieán thöùc cho hoïc sinh :” Em haõy trình bày cấu tạo của bắp 
cơ và tế bào cơ?” (Sinh học 8)
 Trương Thị Hồng Nhung – Trường THCS Nguyễn Thị Định 17 Sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học ở Trung học cơ sở
 NGUYÊN PHÂN
Câu 3:
a. Kỳ đầu
b. Kỳ giữa
c. Kỳ sau
d. Kỳ cuối
 NGUYÊN PHÂN
Câu 4
 a. Kỳ đầu
 b. Kỳ giữa
 c. Kỳ sau
 d. Kỳ cuối
 Trương Thị Hồng Nhung – Trường THCS Nguyễn Thị Định 19 Sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học ở Trung học cơ sở
 NGUYÊN PHÂN
 Câu 7
 a. Kỳ đầu
 b. Kỳ giữa
 c. Kỳ sau
 d. Kỳ cuối
 Như vậy việc củng cố kiến thức như trên sẽ giúp cho tiết học sinh 
động hơn vì trong quá trình học, học sinh phải tập trung, phải tích cực 
làm việc thì cuối tiết học mới có khẳ năng giải quyết những vấn đề mà 
giáo viên đưa ra. 
 Trương Thị Hồng Nhung – Trường THCS Nguyễn Thị Định 21 Sử dụng kênh hình trong giảng dạy môn sinh học ở Trung học cơ sở
ghép lại nhiều hình ảnh với nhau cho phù hợp với nội dung bài giảng. Điều 
này đòi hỏi giáo viên phải tốn nhiều công sức và thời gian, nhưng rõ ràng 
nếu sử dụng kênh hình theo hướng này thì học sinh sẽ tích cực suy nghĩ, 
tích cực làm việc hơn, qua đó sẽ phát huy tối đa sự tư duy sáng tạo hơn của 
người học. Và một điều chắc chắn là lớp học sinh đông hơn, học sinh sẽ 
hứng thú hơn khi học môn sinh học, các em có ấn tượng sâu sắc và đạt 
được mục đích cuối cùng của việc học tập môn sinh học trong trường phổ 
thông cơ sở là hiểu biết sinh học, từ đó hình thành niềm tin, niềm ham thích 
môn học ở các cấp học cao hơn. 
 E - ®Ò xuÊt
...
 Trên đây là toàn bộ nội dung đề tài “Sử dụng kênh hình trong dạy 
học môn sinh học THCS”. Trong quá trình tìm hiểu chuyeân ñeà chắc 
chắn sẽ không thể tránh khỏi những thiếu sót . Rất mong nhận được sự 
đóng góp ý kiến của quý thầy cô để nội dung chuyên đề ngày được hoàn 
thiện hơn, góp phần cho việc giảng dạy môn sinh học toát hôn ở trường 
THCS./. 
 Xin tr©n thµnh c¶m ¬n.
 NTĐ , ngµy 15 th¸ng 9 n¨m 2018.
 Ng­êi viÕt
 Trương Thị Hồng Nhung
 Trương Thị Hồng Nhung – Trường THCS Nguyễn Thị Định 23