SKKN Một số phương pháp dạy học đổi mới môn mĩ thuật theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh qua phân môn vẽ tranh Đề tài

 Sáng kiến : “Một số phương pháp dạy học đổi mới môn mĩ thuật theo hướng 
 phát triển năng lực và phẩm chất học sinh qua phân môn vẽ tranh đề tài”.
 A. ĐẶT VẤN ĐỀ
 I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
 Là một trong những môn học đặc thù giữ vai trò quan trọng trong chương 
 trình giáo dục trung học cơ sở, mĩ thuật đã góp phần vào việc giáo dục thẩm mỹ, 
 khơi dậy sự tư duy sáng tạo trong tâm hồn, giúp học sinh biết cách cảm nhận cái 
 đẹp, rèn luyện đôi bàn tay trí óc để áp dụng vào bài vẽ tranh của mình. Để từ đó 
 giúp các em biết yêu quý thêm cuộc sống, tình yêu quê hương đất nước và yêu 
 thương con người.
 Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện 
 giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học 
 theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến 
 thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ 
 máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để 
 người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển 
 từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt 
 động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ 
 thông tin và truyền thông trong dạy và học”. 
 Việc thay đổi phương pháp dạy học truyền thụ kiến thức, kĩ năng một chiều 
 sang phương pháp dạy học tích cực làm cho việc học là quá trình kiến tạo, tìm 
 tòi, khám phá, sáng tạo của học sinh, giúp các em chủ động, năng động trong 
 học tập và trong giao tiếp ở cuộc sống. Đổi mới phương pháp dạy học theo 
 hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh không có nghĩa là thay thế 
 hoàn toàn các phương pháp dạy học truyền thống bằng các phương pháp mới 
 trong quá trình dạy học. Mà dựa trên cơ sở kế thừa và phát triển những mặt tích 
 cực của những phương pháp hiện có, đồng thời phải biết vận dụng một số 
 1
Giáo viên : Hồ Chí Cường - Đơn vị : Trường THCS Nguyễn Thị Định - Năm học: 
2018 - 2019 Sáng kiến : “Một số phương pháp dạy học đổi mới môn mĩ thuật theo hướng 
 phát triển năng lực và phẩm chất học sinh qua phân môn vẽ tranh đề tài”.
 II. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI:
 Trong mỗi chủ đề vẽ tranh đề tài, các em học sinh được tiếp cận với kiến 
 thức mĩ thuật thông qua các hoạt động tương tác với giáo viên và với các bạn 
 cùng lớp dưới các hình thức trải nghiệm, thực hành, vận dụng sáng tạo. 
 Qua việc đổi mới phương pháp dạy học mới giúp học sinh: Rèn luyện và 
 phát triển các kĩ năng thực hành bài vẽ tranh đề tài qua việc quan sát, nhớ lại, 
 tưởng tượng trong quá trình học tập môn mĩ thuật. Sáng tạo linh hoạt trong các 
 cách thể hiện khác nhau cho mỗi chủ đề vẽ tranh.
 Học sinh biết cách sử dụng nhiều loại vật liệu để thể hiện các sản phẩm 
 mĩ thuật như: màu vẽ, giấy màu, đất nặn và một số vật liệu tự nhiên sẵn có, dễ 
 tìm như: vỏ trứng, gạo, giấy nhún, từ đó giúp học sinh phát triển tư duy ngôn 
 ngữ, khả năng thuyết trình, nhận xét và đánh giá tác phẩm mĩ thuật.
 Đáp ứng phổ cập hóa kiến thức mĩ thuật cơ bản, hình thành các năng lực 
 thẩm mĩ nền tảng cho học sinh.
 Giúp học sinh nắm vững kiến thức cơ bản về vẽ tranh, biết kết hợp, vận 
 dụng linh hoạt các kỷ năng và tư duy sáng tạo khi làm bài vẽ tranh đề tài.
 Hình thành nhân cách và giáo dục kĩ năng sống, tình yêu quê hương đất 
 nước yêu thương con người qua từng nội dung bài vẽ tranh đề tài.
 Nhằm phát hiện và bồi dưỡng và phát triển cho học sinh có năng khiếu, 
 biết tư duy sáng tạo độc lập, tạo tiền đề cho bước phát triển tiếp theo ở các bậc 
 học sau.
 III. PHẠM VI CỦA ĐỀ TÀI:
 Sáng kiến kinh nghiệm này sẽ hướng đến học sinh ở bậc trung học cơ sở, 
 đồng thời cũng giúp các em học sinh tiếp cận và làm quen với chương trình học 
 năng khiếu nghành mĩ thuật, các em sẽ vững tin hơn với kỹ năng của mình và 
 mạnh dạn hơn trong việc sáng tác bài vẽ tranh đề tài sao cho có hiệu quả tốt 
 nhất.
 3
Giáo viên : Hồ Chí Cường - Đơn vị : Trường THCS Nguyễn Thị Định - Năm học: 
2018 - 2019 Sáng kiến : “Một số phương pháp dạy học đổi mới môn mĩ thuật theo hướng 
 phát triển năng lực và phẩm chất học sinh qua phân môn vẽ tranh đề tài”.
 Khóa XI về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu 
 cầu phát triển bền vững đất nước”; toàn ngành chú trọng phát triển quy mô, 
 nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển nguồn nhân lực, đẩy mạnh phong trào 
 thi đua “dạy tốt, học tốt”, thực hiện những giải pháp đột phá và những giải pháp 
 lâu dài nhằm phát triển sự nghiệp giáo dục và đào tạo.
 Thực hiện thông tư số 58/2011/TT-BGDĐT ngày 12 tháng 12 năm 2011 
 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về quy chế đánh giá xếp loại học sinh 
 trung học cơ sở, trung học phổ thông về đánh giá, xếp loại các môn Âm nhạc, 
 Mĩ thuật, Thể dục.
 Mục tiêu giáo dục mĩ thuật ở trường trung học cơ sở do Bộ Giáo dục & 
 Đào tạo ban hành đã khẳng định: “Mĩ thuật ở trường phổ thông chủ yếu là giáo 
 dục thẩm mĩ, tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc, thực hành, làm quen và thưởng 
 thức vẻ đẹp của tự nhiên, của các tác phẩm nghệ thuật”. Để hình thành được 
 năng lực thưởng thức cái đẹp, phát huy tính tích cực học tập sáng tạo của học 
 sinh để lĩnh hội kiến thức đầy đủ và có hệ thống thông qua những nội dung của 
 bài vẽ tranh đề tài.
 Nhằm hướng tới mục tiêu lấy học sinh làm trung tâm, kích thích sự tương 
 tác, tư duy sáng tạo và phát triển nhận thức, từ đó giúp các em hình thành và 
 phát triển ba năng lực cốt lõi là: Sáng tạo mĩ thuật, qua đó biểu đạt bản thân (suy 
 nghĩ, tình cảm, mong muốn,...; Hiểu, cảm nhận và trân trọng sản phẩm, tác 
 phẩm mĩ thuật; Giao tiếp, trao đổi, tiếp nhận thông tin thông qua sản phẩm, tác 
 phẩm mĩ thuật.
 Ngoài ra, học sinh còn được trực tiếp tham gia vào các hoạt động thực 
 hành sáng tạo để tăng thêm sự hứng thú và hiệu quả trong tiếp nhận kiến thức 
 mới từ môn học. 
 2. Cơ sở thực tiễn: Một trong những nguyên nhân làm cho học sinh học môn 
 mĩ thuật chưa tốt là do phương pháp dạy của giáo viên. Trên thực tế nếu giáo 
 5
Giáo viên : Hồ Chí Cường - Đơn vị : Trường THCS Nguyễn Thị Định - Năm học: 
2018 - 2019 Sáng kiến : “Một số phương pháp dạy học đổi mới môn mĩ thuật theo hướng 
 phát triển năng lực và phẩm chất học sinh qua phân môn vẽ tranh đề tài”.
 nhiều thành tích cao trong công tác dạy và học, môi trường sư phạm tốt, cơ sở 
 vật chất tương đối đầy đủ.
 Nhiều năm liền trường liên tục đạt danh hiệu tập thể lao động xuất sắc, 
 từng bước hướng tới trường học đạt chuẩn quốc gia, cơ sở vật chất của nhà 
 trường khang trang cơ bản đầy đủ cho việc dạy và học. Ban giám hiệu nhà 
 trường luôn tạo điều kiện giúp đỡ về đồ dùng dạy học,phòng bộ môn, đồng thời 
 phân bố thời gian dạy học hợp lí.
 Môn mĩ thuật là môn học cái đẹp, phần lớn các em học sinh nhận thấy 
 rằng mĩ thuật là môn học bổ ích , có tính giáo dục đạo đức cao và là môn tạo cho 
 các em sự hứng thú, vì vậy các em đón nhận tiết học một cách hào hứng.
 Có phòng bộ môn mĩ thuật riêng để học sinh thực hành đó là yếu tố thuận 
 lợi nhất để giáo viên bộ môn có thể bố trí lớp học và trưng bày kết quả, sản 
 phẩm học tập của học sinh. 
 2. Khó khăn:
 Ở trường THCS Nguyễn Thị Định đa số học sinh là con em thuộc diện 
 giải tỏa di dời, xoá đói giảm nghèo để xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm về ở 
 khu chung cư phường Thạnh Mỹ Lợi. Kinh tế còn nhiều khó khăn, đồ dùng học 
 tập chưa đầy đủ và một số gia đình chưa quan tâm đến việc học của con em nên 
 kết quả học tập còn thấp.
 Bên cạnh đó về phía gia đình học sinh chưa quan tâm đến việc học mỹ 
 thuật của con em mình với quan niệm là môn học phụ không quan trọng nên 
 không chuẩn bị tốt về dụng cụ học tập, thiếu giấy vẽ, thiếu viết chì, thiếu màu 
 vẽ,nên dẫn đến tình trạng bài vẽ thường chưa hoàn chỉnh, hoặc bỏ dở giữa 
 chừng.
 Thực trạng qua bài vẽ tranh đề tài các em học sinh chưa quen cách sắp 
 xếp bố cục trong phân môn vẽ tranh, nên sắp xếp các hình mảng trong tranh 
 chưa tốt, chưa phân rõ hình ảnh chính phụ. Học sinh chưa chịu khó sưu tầm tư 
 7
Giáo viên : Hồ Chí Cường - Đơn vị : Trường THCS Nguyễn Thị Định - Năm học: 
2018 - 2019 Sáng kiến : “Một số phương pháp dạy học đổi mới môn mĩ thuật theo hướng 
 phát triển năng lực và phẩm chất học sinh qua phân môn vẽ tranh đề tài”.
 còn một số học sinh nhút nhát, rụt rè chưa mạnh dạn nói lên những suy nghĩ 
 của mình. 
 Đó là một số nguyên nhân dẫn đến tiết dạy chưa thành công muốn khắc 
 phục được điều đó giáo viên cần tìm hiểu nguyên nhân vì sao học sinh chưa 
 thật sự hứng thú với bài học nghiên cứu kĩ và chuẩn bị trước nội dung bài dạy 
 để có phương pháp, linh hoạt phù hợp với từng dạng bài, gây hứng thú, không 
 hướng dẫn chung chung với tất cả học sinh, giao nhiệm vụ cho từng năng lực 
 học sinh, kể cả học sinh hòa nhập. Tổ chức tiết dạy sinh động, sử dụng phương 
 tiện, đồ dùng dạy học hợp lí. Có như vậy mới giúp học sinh hiểu, nắm vững 
 trọng tâm bài học, từ đó giúp học sinh hứng thú và làm bài đạt hiệu quả. 
 2. Luôn tạo không khí để lớp học vui vẻ :
 Mỗi người giáo viên dạy khi bước lên lớp việc đầu tiên cần làm là phải tạo 
 không khí lớp học vui vẻ, hào hứng là việc rất quan trọng. Giáo viên phải dẫn 
 dắt vào bài mới ngay từ đầu tiết cũng làm tăng tính hứng thú trong học tập của 
 học sinh trong giờ học. 
 Giáo viên cũng không nên quá cứng nhắc, hay quá nghiêm khắc, luôn tạo 
 được sự thân thiện, cần tôn trọng lắng nghe suy nghĩ, và sở thích học tập của 
 học sinh. Hãy cho học sinh cảm giác thoải mái và nhẹ nhàng để các em bước 
 vào bài học với tâm thế phấn khởi và vui tươi.
 Nếu cần mở đầu bài dạy hay kết thúc bài dạy nên tổ chức trò chơi mang 
 tính giáo dục, giáo viên hãy luôn tạo cho học sinh sự thoải mái, bằng cách gợi ý 
 và luôn trả lời những câu hỏi để động viên học sinh trong quá trình giảng dạy.
 Khi dạy những bài vẽ tranh đề tài, giáo viên nên sưu tầm các bài hát viết 
 về chủ đề của từng đề tài riêng, lồng ghép vào phần bài mới, và phần thực hành 
 bằng cách cho học sinh nghe bài hát đó và cho nhận biết hôm nay lớp mình sẽ 
 học vẽ tranh về nội dung gì? cũng giúp các em thoải mái hơn trong quá trình 
 9
Giáo viên : Hồ Chí Cường - Đơn vị : Trường THCS Nguyễn Thị Định - Năm học: 
2018 - 2019 Sáng kiến : “Một số phương pháp dạy học đổi mới môn mĩ thuật theo hướng 
 phát triển năng lực và phẩm chất học sinh qua phân môn vẽ tranh đề tài”.
 động sáng tạo. Muốn tiết dạy đem lại kết quả như mong muốn, giáo viên cần 
 phải nghiên cứu bài dạy và nghiên cứu tổ chức tốt các hoạt động học tập có 
 khoa học, hệ thống nhằm hấp dẫn và hứng thú trong mỗi tiết học. Luôn tạo cho 
 không khí lớp học vui vẻ, hào hứng, đưa kiến thức vào học sinh một cách nhịp 
 nhàng tự nhiên nhằm đạt mục tiêu đề ra.
 Thực tế cho thấy, do những khó khăn về thời gian và một số điều kiện 
 khác nên trong hoạt động giáo dục mỹ thuật ở trường trung học cơ sở, học sinh 
 ít khi được tiếp xúc trực tiếp với thiên nhiên để tìm hiểu và chiêm ngưỡng vẻ 
 đẹp của nó. Đôi khi giáo viên cũng cho học sinh xem một số ảnh chụp phong 
 cảnh đẹp tiêu biểu của đất nước, những cảnh đó có thể đẹp nhưng không thể 
 sinh động, đa dạng, tạo được sự hứng thú, gần gũi đối với học sinh bằng việc 
 cho các em được trực tiếp chiêm ngưỡng, khám phá, hòa mình trong thiên 
 nhiên của quê hương, của di tích, danh lam thắng cảnh của địa phương mình. 
 Học sinh cũng sẽ cảm nhận được đầy đủ, đúng đắn hơn những nét đẹp của thiên 
 nhiên nếu như được sự định hướng, gợi mở tìm tòi, phát hiện, phân tích, đánh 
 giá một cách khoa học và lôi cuốn của người giáo viên.
 Không có một phương phương pháp dạy học nào là tối ưu. Bên cạnh 
 những phương pháp dạy học hiện đại, giáo viên cần phát huy những phương 
 pháp dạy học truyền thống như: quan sát, vấn đáp, gợi mở, thực hành, thuyết 
 minh,và phải biết vận dụng các phương pháp một cách phù hợp vào từng 
 bài, từng hoạt động dạy hoc cho phù hợp để đạt hiệu quả cao.Từ đó học sinh 
 nhận xét các nhóm và chọn được đề tài mình sẽ vẽ khi thực hành.
 Trò chơi là một nhu cầu giải trí đối với mọi lứa tuổi, đối với học sinh trung 
 học sơ sở trò chơi còn là yếu tố cần thiết cho sự phát triển thể lực, trí tuệ, tinh 
 thần. Như vậy từ trò chơi giáo viên sẽ lồng ghép những câu hỏi, hay chủ đề có 
 liên quan tới phần vẽ tranh để tạo thành một trò chơi, từ đó sẽ giúp học sinh 
 nắm được đề tài mình cần vẽ tranh.
 11
Giáo viên : Hồ Chí Cường - Đơn vị : Trường THCS Nguyễn Thị Định - Năm học: 
2018 - 2019