SKKN Ứng dụng kỹ thuật mảnh ghép trong tiết học Địa lí nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động nhóm

 Ứng dụng kỹ thuật mảnh ghép trong tiết học địa lí nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động nhóm
 MỤC LỤC 
 Phần Một
 NHỮNG CƠ SỞ VÀ MỤC ĐÍCH XÂY DỰNG SÁNG KIẾN
 I. ĐẶT VẤN ĐỀ..2
 II. MỤC ĐÍCH, ĐỐI TƯỢNG THỰC HIỆN, GIỚI HẠN SÁNG KIẾN..2
 1. Mục đích.............2
 2. Đối tượng thực hiện..3
 III. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ĐỂ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN.3
 IV. PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM.4
 Phần Hai
 KHÁI QUÁT VỀ KỸ THUẬT MẢNH GHÉP VÀ PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH 
MỘT HOẠT ĐỘNG THẢO LUẬN NHÓM SỬ DỤNG KỸ THUẬT MẢNH GHÉP
 I. KỸ THUẬT MẢNH GHÉP...4
 1. Khái niệm.....4
 2. Mục tiêu....5
 II. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH MỘT HOẠT ĐỘNG THẢO LUẬN 
NHÓM SỬ DỤNG KỸ THUẬT MẢNH GHÉP
 1. Phân chia nhóm học tập.5
 2. Phương pháp thực hiện kĩ thuật mảnh ghép...6
 2.1 Yêu cầu..6
 2.2. Quy trình và cách thức thực hiện...6
 3. Ý nghĩa khi thực hiện kỹ thuật mảnh ghép trong hoạt động nhóm.12
 4. Một số kinh nghiệm khi tổ chức dạy học theo kỹ thuật các mảnh ghép..12
 Phần Ba
 BÀI GIẢNG MINH HỌA
 III. HIỆU QUẢ MANG LẠI......21
 IV. KẾT LUẬN...22
 Trường THCS Nguyễn Thị Định 1 Năm học 2019-2020 Ứng dụng kỹ thuật mảnh ghép trong tiết học địa lí nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động nhóm
- Sáng kiến này được thực hiện trong việc giảng dạy môn Địa ở trường THCS.
- Ví dụ minh họa khối lớp 8. 
III. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ĐỂ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN
 Kỹ thuật dạy học là biện pháp , cách thức tiến hành các hoạt động dạy học dựa 
vào các phương pháp thiết bị nhằm đảm bảo chất lượng và hiệu quả giảng dạy. Các kí 
thuật dạy học chưa phải là phương pháp dạy học độc lập chúng là những thành phần 
của phương pháp dạy học. Kỹ thuật dạy học là đơn vị nhỏ nhất của phương pháp dạy 
học. Kỹ thuật dạy học tích cực là những kỹ thuật dạy học có ý nghĩa đặc biệt trong 
việc phát huy sự tham gia tích cực của học sinh vào quá trình dạy học, kích thích tư 
duy , sự sáng tạo và sự cộng tác làm việc của học sinh. Kỹ thuật mảnh ghép là một 
trong nhiều kỹ thuật dạy học tích cực đã và đang được áp dụng trong ở nhiều môn 
học.
 Có một thực tế mà tôi nhận thấy là việc vận dụng các kỹ thuật dạy học trong môn 
Địa lí không phải là vấn đề đơn giản, nó phụ thuộc khá nhiều vào yếu tố khách quan 
như cơ sở vật chất , thiết bị dạy học, trình độ học sinhVì vậy, với giáo viên ở nhiều 
trường , nhiều địa phương thì các kỹ thuật dạy học tích cực vẫn là vấn đề khá mới 
mẻ, việc vận dụng vào thực tiễn chưa thật thường xuyên, nhiều khi còn mang tính 
hình thức
 Riêng đối với trường THCS Nguyễn Thị Định việc ứng dụng các kỹ thuật dạy 
học đã được thực hiện ở một số môn như kỹ thuật “ Bàn tay nặn bột” trong môn Hóa 
học, Vật lí, kỹ thuật “Sử dụng sơ đồ tư duy” trong môn Ngữ văn, lịch sử, Địa 
líNhưng ở một số môn việc áp dụng kỹ thuật dạy học mới còn khá khiêm tốn, một 
phần do trang bị của giáo viên về kỹ thuật dạy học còn hạn chế một số giáo viên vẫn 
còn có quan điểm cho rằng những kỹ thuật dạy học tích cực rất khó áp dụng vào 
giảng dạy trong thời gian 45 phút trên lớp nên cũng rất ít sử dụng các kỹ thuật này, 
phần vì điều kiện cơ sở vật chất
 Mặt khác, vẫn còn một số học sinh lười học, chưa có sự say mê học tập, chưa 
mạnh dạn nêu chính kiến của mình trong các giờ học, không dám tranh luận nhất là 
với thầy cô giáo, chưa có thói quen hợp tác trong học. Một số học sinh chỉ có thể trả 
 Trường THCS Nguyễn Thị Định 3 Năm học 2019-2020 Ứng dụng kỹ thuật mảnh ghép trong tiết học địa lí nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động nhóm
I. KỸ THUẬT MẢNH GHÉP
1. Khái niệm:
 Kỹ thuật mảnh ghép là kỹ thuật tổ chức hoạt động học tập hợp tác, kết hợp giữa cá 
nhân, nhóm và liên kết giữa các nhóm.
2. Mục tiêu:
 - Giải quyết một nhiệm vụ phức tạp.
 - Kích thích sự tham gia tích cực của học sinh trong hoạt động nhóm.
 - Nâng cao vai trò của cá nhân trong quá trình hợp tác (không chỉ nhận thức hoàn 
thành nhiệm vụ học tập cá nhân mà còn phải trình bày truyền đạt lại kết quả và thực 
hiện tiếp nhiệm vụ ở mức độ cao hơn).
 - Tăng cường tính độc lập, trách nhiệm học tập của mỗi cá nhân.
 - Tác dụng đối với học sinh
 - Học sinh hiểu rõ nội dung kiến thức.
 - Học sinh được phát triển kỹ năng trình bày, giao tiếp hợp tác.
 - Thể hiện khả năng, năng lực cá nhân.
 - Tăng cường hiệu quả học tập.
II. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH MỘT HOẠT ĐỘNG THẢO LUẬN NHÓM 
SỬ DỤNG KỸ THUẬT MẢNH GHÉP
1. Phân chia nhóm học tập
 1.1. Để tiến hành một hoạt động nhóm có sử dụng các kỹ thuật dạy học, giáo viên 
cần chia lại lớp học với các vị nhỏ hơn tổ là nhóm học sinh. Phân chia nhóm học tập 
trong tiết học, lớp học là một biện pháp quản lý lớp học phổ biến hiện nay ở hầu hết 
các trường học, ở các cấp học khác nhau. Tùy vào điều kiện lớp học (cơ sở vật chất 
nhà trường, sĩ số lớp học) hiện nay các kiểu phân chia nhóm phổ biến bao gồm:
 - Nhóm đôi (cặp): 2 học sinh trong cùng một bàn là một nhóm.
 - Nhóm bốn: 4 HS ở 2 bàn (loại bàn 2 HS) hoặc 4 HS ở 1 bàn (loại bàn 4 HS).
 - Nhóm năm hoặc sáu: 5,6 học sinh ở 3 bàn.
 - Nhóm lớn: 3,4 nhóm tương ứng với 3,4 dãy bàn; cách chia này sử dụng các tổ 
lớn trong các lớp.
 Trường THCS Nguyễn Thị Định 5 Năm học 2019-2020 Ứng dụng kỹ thuật mảnh ghép trong tiết học địa lí nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động nhóm
5 đến 10 phút). Việc giảng dạy này không cần cầu kỳ nhằm tạo sự bất ngờ cho các 
phần sau của tiết học.
 Bước 3: Phân chia nhiệm vụ
 - Trước khi tiến hành thảo luận, tìm hiểu vấn đề, giáo viên sẽ hướng dẫn học 
sinh tìm hiểu nội dung theo một cấu trúc nhất định (sườn). Đây là phần chuẩn bị rất 
quan trọng của giáo viên, nội dung hướng dẫn học sinh tìm hiểu kiến thức cần phải 
thật khái quát và ứng với nhiệm vụ, kiến thức mà giáo viên phân chia cho các nhóm 
thảo luận, tìm hiểu.
 - Giáo viên công bố nhiệm vụ cho các nhóm, mỗi nhóm có một nội dung tìm hiểu 
riêng. Cả cấu trúc hướng dẫn thảo luận và nội dung của từng nhóm cũng cần được 
đưa lên bảng. Slide trình chiếu để học sinh có thể nắm vững thảo luận đúng hướng.
 - Giáo viên yêu cầu mỗi thành viên cần thảo luận thật nghiêm túc và nắm vững 
nội dung của nhóm mình, để đảm bảo bất kỳ thành viên nào cũng có thể trình bày tốt 
nội dung thảo luận của nhóm.
 - Thời lượng của phần này không được kéo dài quá lâu, khoảng 2-3 phút là tối đa. 
 Ví dụ minh họa.
 Hoạt động 1: Đặc điểm chung của sông ngòi Việt Nam. (dùng kỹ thuật mảnh ghép 
và khăn trải bàn) HS làm việc cá nhân/ cặp nhóm, tìm hiểu phần 1: Có 4 đặc điểm 
chung của sông ngòi Việt Nam.
 Bước 4: Thảo luận nhóm chuyên sâu
 * Giai đoạn 1: “Nhóm chuyên sâu” Mỗi nhóm được giao một nhiệm vụ tìm hiểu, 
nghiên cứu sâu một phần nội dung học tập khác nhau nhưng có sự liên quan chặt chẽ 
với nhau. Các nhóm này được gọi là “nhóm chuyên sâu”
 Các nhóm nhận nhiệm vụ và nghiên cứu, thảo luận, đảm bảo mỗi thành viên 
trong nhóm đều nắm vững và có khả năng trình bày lại được nội dung trong nhiệm vụ 
được giao cho các bạn ở nhóm khác. Mỗi học sinh trở thành “chuyên sâu” của lĩnh 
vực đã tìm hiểu trong nhóm mới ở giai đoạn tiếp theo.
 Các nhóm thảo luận trong thời gian quy định của giáo viên (tối đa chỉ khoảng 
10 phút). Trong thời gian này, giáo viên đến các nhóm, lắng nghe các nhóm thảo 
 Trường THCS Nguyễn Thị Định 7 Năm học 2019-2020 Ứng dụng kỹ thuật mảnh ghép trong tiết học địa lí nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động nhóm
*Chia sẻ và nhận kiến thức chia sẻ
 Kỹ thuật “ Các mảnh ghép”
 Giáo viên quy định thời gian 
để mỗi thành viên trong nhóm mới 
sẽ chia sẻ những kiến thức đã thảo 
luận từ hoạt động thảo luận trước 
và đảm bảo tất cả các thành viên 
đều trình bày và ghi nhận thông tin 
từ các bạn trong nhóm mới.
 Ở phần chia sẻ này, giáo viên cũng đến các nhóm để lắng nghe các phần trình 
bày, thúc đẩy phần làm việc của các thành viên trong nhóm mới. Giáo viên cũng lưu 
ý nhóm mới này sẽ tham gia phần trò chơi kiểm tra kiến thức sau hoạt động chia sẻ, 
vì vậy cần chia sẻ thật kĩ các nội dung (từ nhóm cũ) và tự kiểm tra kiến thức khi đã 
hoàn tất chia sẻ.
 Thời gian cho hoạt động này tương đương với thời gian thảo luận ở bước 4, tuy 
nhiên giáo viên cũng đưa ra yêu cầu nhóm nào hoàn thành xong việc chia sẻ có thể 
đưa tay (hoặc một bảng phát biểu/hoặc cờ nhỏ) báo hiệu hoàn thành để tiết kiệm thời 
gian.
 Ví dụ minh họa:
 Cách thảo luận VÒNG 2:
 Ở vòng 2 có 6 nhóm, mỗi nhóm 7 em:
 - Các học sinh có số 1 + 2 ở nhóm 1, 2, 3 và 1 em ở nhóm 7 sẽ thành 1 nhóm mới.
 - Các học sinh có số 3 + 4 ở nhóm 1, 2, 3 và 1 em ở nhóm 7 sẽ thành 1 nhóm mới.
 - Các học sinh có số 5 + 6 ở nhóm 1, 2, 3 và 1 em ở nhóm 7 sẽ thành 1 nhóm mới.
 - Tương tư như vậy đối với các nhóm 4.5 và 6 (ở vòng 1)
 - Các thầy cô có thể bố trí lớp học sao cho học sinh di chuyển được thuận lợi và 
không bị rối. Để tăng thêm không khí cho lớp có thể cho học sinh bắt tay, chào hỏi 
nhau và vỗ tay
 Bước 5: Thảo luận nhóm mảnh ghép
 Trường THCS Nguyễn Thị Định 9 Năm học 2019-2020 Ứng dụng kỹ thuật mảnh ghép trong tiết học địa lí nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động nhóm
 Vai trò Nhiệm vụ
Trưởng nhóm Phân công nhiệm vụ
Hậu cần Chuẩn bị đồ dùng tài liệu cần thiết
Thư kí Ghi chép kết quả
Phản biện Đặt các câu hỏi phản biện
Liên lạc với giáo viên Liên lạc với giáo viên để xin trợ giúp
 Tóm tắt Cách tiến hành kĩ thuật “Mảnh ghép” trong hoạt động nhóm
 Vòng 1 Vòng 2
- Hoạt động theo nhóm 3 hoặc 4 người - Hình thành nhóm 3 hoặc 4 người(1 
 người từ nhóm 1, 1 người từ nhóm 2 và 1 
 người từ nhóm 3)
- Mỗi nhóm được giao một nhiệm vụ (Ví - Các câu trả lời và thông tin của vòng 1 
dụ: Nhóm 1 nhiệm vụ A, nhóm 2 nhiệm được các thành viên nhóm mới chia sẻ đầy 
vụ B, nhóm 3 nhiệm vụ C) đủ với nhau.
- Đảm bảo mỗi thành viên trong nhóm - Sau khi chia sẻ thông tin vòng 1, nhiệm 
đều trả lời được tất cả các câu hỏi trong vụ mới sẽ được giao cho nhóm vừa thành 
nhiệm vụ được giao. lập để giải quyết
- Mỗi thành viên đều trình bày được kết - Các nhóm mới trình bày, chia sẻ kết quả 
quả câu trả lời của nhóm. nhiệm vụ ở vòng 2.
3. Ý nghĩa khi thực hiện kỹ thuật mảng ghép trong hoạt động nhóm
 Kỹ thuật mảnh ghép trong tiết học có ý nghĩa lớn đối với học sinh và giáo viên 
khi tham gia bài học/bài giảng:
 - Góp phần thúc đẩy khả năng tự học, tự nghiên cứu để tìm ra kiến thức, tăng 
cường khả năng đọc hiểu của học sinh.
 - Thông qua việc chia sẻ kiến thức, hoạt động nhóm giúp học sinh tăng cường 
trao đổi hiệu quả trong tiết học.
 Trường THCS Nguyễn Thị Định 11 Năm học 2019-2020 Ứng dụng kỹ thuật mảnh ghép trong tiết học địa lí nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động nhóm
 - Đặc điểm của nhiệm vụ mới ở vòng 2 là một nhiệm vụ phức hợp và chỉ có thể 
giải quyết được trên cơ sở nắm vững những kiến thức đã có ở vòng 1. Do đó cần xác 
định rõ những yếu tố cần thiết về kiến thức, kỹ năng, thông tincũng như các yếu tố 
hỗ trợ cần thiết để giải quyết nhiệm vụ phức hợp này.
 - Nhằm nâng cao khả năng tự học, tự nghiên cứu của học sinh, phát triển năng lực 
độc lập, sáng tạo. Trong quá trình giảng dạy giáo viên phải năng động hơn và biết kết 
hợp nhiều phương pháp.
 - Trước khi lên lớp giáo viên phải giới thiệu trước cho học sinh một số tài liệu có 
liên quan đến nội dung bài học để học sinh có thời gian tìm kiếm và tự nghiên cứu. 
Bài giảng muốn thành công, giáo viên phải chuẩn bị kĩ:
 • Câu hỏi, nhiệm vụ thảo luận với một cấu trúc, sườn tìm hiểu thật rõ ràng, việc 
 này sẽ giúp học sinh tự học đúng hướng và tự tìm hiểu kiến thức một cách dễ 
 dàng.
 • Bộ câu hỏi tìm hiểu kiến thức (trò chơi) thật thu hút với sự kết hợp nhiều dạng 
 khác nhau, và quan trọng hơn là phải phù hợp với các nhiệm vụ mà học sinh đã 
 thực hiện.
 - Khoảng thời gian trên lớp giáo viên giao cho từng nhóm học sinh một chủ đề 
nào đó để nghiên cứu kỹ. Mỗi nhóm học sinh sẽ thảo luận tìm ra nội dung theo yêu 
cầu của giáo viên. Phương pháp này giúp học sinh rèn luyện cho học sinh tính tự học, 
tự nghiên cứu và tự tin khi trình bày một vấn đề nào đó trước đám đông.
 - Khi học sinh đã chuẩn bị tốt tâm thể học tập như tài liệu và nội dung bài học 
thì việc sử dụng kỹ thuật các mảnh ghép là khâu cuối cùng để các học sinh có cơ hội 
nêu ý kiến của mình và ai cũng được tham gia vào nội dung của bài học hay một vấn 
đề mà giáo viên nêu ra. Về phía giáo viên thì trong quá trình sử dụng các mảnh ghép 
phải dành thời gian theo dõi học sinh thảo luận nhóm và trình bày kết quả, có như 
vậy thì người học có điều kiện trao đổi trực tiếp với giáo viên và ý thức rằng mình 
làm việc một cách nghiêm túc.
 - Một trong những yếu tố quan trọng đối với bài giảng có sử dụng kĩ thuật 
mảnh ghép là tính bất ngờ đối với học sinh. Vì vậy, thông thường khi áp dụng kĩ 
 Trường THCS Nguyễn Thị Định 13 Năm học 2019-2020