SKKN Ứng dụng một số bài tập nhằm nâng cao thành tích nhảy xa kiểu ngồi cho nam học sinh Khối 9 trường THCS Nguyễn Thị Định

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM 2019 - 2020
 ỨNG DỤNG MỘT SỐ BÀI TẬP NHẰM NÂNG CAO THÀNH TÍCH NHẢY XA 
 KIỂU NGỒI CHO NAM HỌC SINH KHỐI 9 TRƯỜNG THCS NGUYỄN THỊ 
 ĐỊNH
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
 Trong lời kêu gọi toàn dân tập thể dục của Bác Hồ năm 1956 đã nhấn mạnh 
 “Giữ gìn dân chủ, xây dựng nước nhà, gây đời sống mới, việc gì cũng cần sức khỏe 
 mới thành công”. Khi nói đến khẩu lệnh ấy Người đã nghĩ ngay đến TDTT là một 
 lĩnh vực khoa học gắn liền với đời sống con người. Lời kêu gọi của Bác đã được 
 toàn Đảng, toàn dân hưởng ứng và thực hiện. Song song đó ngành giáo dục cũng 
 hưởng ứng lời kêu gọi của Bác bằng hành động thiết thực là đưa toàn bộ môn thể 
 dục vào trong chương trình giáo dục chính khóa mà điền kinh được xem là môn thế 
 mạnh của chương trình giảng dạy thể dục. Trong nhà trường phổ thông, việc GDTC 
 cho học sinh được thể hiện trong dạy và học môn Thể dục theo chương trình của Bộ 
 GD - ĐT. Nhiệm vụ cụ thể là giáo dục cho học sinh những hiểu biết và những kỹ 
 năng cần thiết về TDTT, về những môn thể thao quần chúng, nhất là môn Điền kinh. 
 Hệ thống GDTC đối với học sinh - sinh viên ở nước ta được hình thành trên cơ sở 
 những quan điểm đúng đắn của Đảng và nhà nước về công tác GDTC. Chúng ta 
 cùng khái quát lại tư tưởng Hồ Chí Minh và các văn kiện của Đảng, nhà nước bàn 
 về GDTC trong nhân dân và trường học. Hồ Chủ Tịch là người đầu tiên phát triển 
 những quan điểm về thể dục. Lời lẽ của Người rất ngắn gọn, dễ hiểu, nhưng khái 
 quát cả quan điểm, chủ trương, đường lối, phương châm đặt nền tảng cho lý luận và 
 thực tiễn cho công tác TDTT của nước nhà thích hợp với mọi đối tượng.
 Điền kinh là môn thể thao có nguồn gốc từ lâu đời - gắn liền với các hoạt động 
 của con người từ thời xa xưa và qua thời gian đã trở thành một môn thể thao quan 
 trọng trong các cuộc thi đấu. Hơn thế nữa, Điền kinh là môn thể thao rất quan trọng 
 cho lứa tuổi học sinh phổ thông, giúp cho lứa tuổi của các em phát triển tốt các tố 
 chất thể lực như: nhanh, mạnh, bền, khéo léo, nhiệm vụ quan trọng nhất của 
 người giáo viên là tạo nền móng vững chắc cho các em và nâng cao chất lượng giáo 
 dục trong nhà trường, góp phần nâng cao sức khỏe, trí tuệ cho các em. Thông qua 
 TRƯỜNG THCS NGUYỄN THỊ ĐỊNH -1- GV: HOÀNG THỊ LAN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM 2019 - 2020
sinh viên và nhân dân phát triển toàn diện về Đức - Trí - Thể - Mỹ góp phần đưa đất 
nước vào công cuộc đổi mới xây dựng đất nước trong thời kỳ công nghiệp hoá hiện đại 
hoá đất nước hiện nay.
1.3. Hệ thống GDTC trong trường học 
 Hệ thống Giáo dục thể thao đối với học sinh - sinh viên ở nước ta được hình thành 
trên những quan điểm đúng đắn của Đảng và nhà nước. Sự quan tâm đến GDTC tức là 
quan tâm đến con người mà con người là vốn quý nhất của xã hội, là tài sản vô giá của 
quốc gia. GDTC là biện pháp hữu hiệu đem lại sức khỏe cho mọi người. Hệ thống 
GDTC ở nước ta hiện nay thể hiện từ bậc tiểu học đến bậc trung học phổ thông thì học 
sinh được học 2 tiết trong một tuần theo chương trình chính khoá mà Bộ GD - ĐT đã 
quy định. Ngoài giờ học chính khoá thì các hoạt động ngoại khoá cũng thu hút được 
các học sinh tham gia vào chương trình ngoại khoá Nhằm đáp ứng nhu cầu hiện nay 
thì Bộ GD - ĐT đã điều chỉnh, bổ sung nội dung, tài liệu, chương trình môn thể dục 
trong nhà trường phổ thông.
1.4. Việc giảng dạy điền kinh trong trường học
 Theo nội dung chương trình học của Bộ GD - ĐT ban hành cho các trường phổ 
thông và các trường Đại học - Cao đẳng thì môn điền kinh là một trong những môn 
khoa học được trình bày với đầy đủ cơ sở lý luận, thực tiễn về phương pháp giảng dạy 
và huấn luyện và có tác dụng phát triển thân thể toàn diện.
 Hơn nữa môn điền kinh là một môn thể thao có lịch sử lâu đời nhất, được ưa 
chuộng và phổ biến rộng rãi trên thế giới. Với nội dung phong phú đa dạng, các bài tập 
của điền kinh luôn có vị trí chủ yếu trong số những bài tập nhằm phát triển thể lực cho 
học sinh. Chính vì vậy điền kinh là cơ sở để phát triển các tố chất thể lực như: Sức 
mạnh, sức nhanh, sức bền, khéo léo, mềm dẻo cho hầu hết các môn thể thao khác mang 
lại tốt cho sức khoẻ con người. Chính vì vậy môn điền kinh chiếm vị trí quan trọng 
trong các hoạt động TDTT. Trong nhà trường phổ thông các cấp thì môn điền kinh là 
nội dung chính trong tiêu chuẩn rèn luyện thân thể. Theo phân loại thì điền kinh gồm 5 
nhóm môn: Đi bộ, chạy, nhảy, ném đẩy và nhiều môn phối hợp, trong đó nhóm môn 
nhảy có nội dung nhảy xa là một môn thể thao thi đấu khá hấp dẫn.
 TRƯỜNG THCS NGUYỄN THỊ ĐỊNH -3- GV: HOÀNG THỊ LAN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM 2019 - 2020
12 tuổi đối với nữ và 13 tuổi đối với nam. Ở lứa tuổi này cần giáo dục tốc độ và phản 
ứng vận động phức tạp.
Sức mạnh: Cần phải thận trọng vì các bài tập sức mạnh không hợp lý sẽ gây nên những 
sai lệch tư thế bình thường
Sức bền: còn hạn chế, chú ý phát triển sức mạnh của các cơ hô hấp để tạo điều kiện cho 
giáo dục sức bền sau này.
Khéo léo: giáo dục khéo léo nhằm làm cơ sở cho việc chuẩn bị tiếp thu các bài tập 
phức tạp ở lớp trên.
Mềm dẻo: Sự phát triển tự nhiên của mềm dẻo ở lứa tuổi này là tốt nhất. Cần duy trì 
mềm dẻo bằng các bài tập có biên độ lớn. Sử dụng các bài tập mềm dẻo phải kết hợp 
với việc củng cố các cơ và dây chằng.
3. ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN CÁC TỐ CHẤT THỂ LỰC CỦA HỌC SINH ĐỐI 
VỚI THÀNH TÍCH NHẢY XA
 Tố chất thể lực tăng trưởng đều đặn cùng với sự tăng của lứa tuổi và nó thường thể 
hiện trong khi làm động tác và phụ thuộc vào cấu trúc của động tác. Ngoài ra còn phụ 
thuộc vào trạng thái của người tập và điều kiện khi thực hiện động tác. Rèn luyện các 
tố chất thể lực cần phải thông qua quá trình tập luyện bằng một hệ thống phương pháp 
chuyên môn. 
 Giai đoạn lứa tuổi khác nhau, tốc độ phát triển tố chất thể lực khác nhau, tức là trong 
cùng một lứa tuổi tố chất thể lực khác nhau phát triển thay đổi cũng không giống nhau.
 Như vậy để rèn luyện và phát triển các tố chất chúng ta cần phải quan tâm vào việc 
phát triển các tố chất nhanh tốc độ, mạnh bột phát và tố chất khéo léo để nâng cao 
thành tích cho học sinh. 
Tố chất nhanh: 
 Sức nhanh được coi là tố chất thể lực quan trọng, là khả năng của con người hoàn 
thành những hoạt động vận động trong khoảng thời gian ngắn nhất. Sức nhanh có 3 
hình thức biểu hiện chủ yếu: Thời gian tiềm phục của phản ứng vận động, tốc độ từng 
cử động riêng lẻ (khi lực cản bên ngoài bé), tần số động tác Chính vì vậy, chỉ số để 
đánh giá sức nhanh rất phong phú nên cần phát triển tố chất nhanh, với những hình 
thức đa dạng, phong phú, đúng lúc phù hợp với đặc điểm sinh lý lứa tuổi.
 TRƯỜNG THCS NGUYỄN THỊ ĐỊNH -5- GV: HOÀNG THỊ LAN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM 2019 - 2020
4. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC GIẢNG DẠY NHẢY XA KIỂU NGỒI CHO 
HỌC SINH THCS
4.1. Các yếu tố cấu thành thành tích nhảy xa
 Nhảy xa bao gồm nhiều động tác được liên kết lại với nhau thành một kỹ thuật 
hoàn chỉnh, để tiện phân tích và giảng dạy người ta phân thành các giai đoạn: Chạy 
đà, giậm nhảy, trên không và tiếp đất. Về mặt lý thuyết, trong điều kiện không có 
sức cản của môi trường không khí, điểm bay và điểm rơi trên một mặt phẳng thì vật 
bay xa của vật thể được phóng ra tỉ lệ thuận với bình phương tốc độ bay ban đầu, tỉ 
lệ nghịch với gia tốc rơi tự do.
 Trong thực tế nhảy xa thì chạy đà và giậm nhảy là 2 giai đoạn tạo cho cơ thể có 
tốc độ bay ban đầu lớn, góc độ bay hợp lý nhất vì thế đây là 2 giai đoạn có ảnh 
hưởng quyết định đến độ bay xa của lần nhảy.
 Qua những quan điểm trên chúng ta thấy các yếu tố cấu thành thành tích nhảy xa: 
Đặc điểm hình thái; Các tố chất thể lực; kỹ năng kỹ xảo trong phối hợp kỹ thuật; tâm 
lý.
4.2. Kỹ thuật nhảy xa kiểu ngồi
 Nhảy xa bao gồm nhiều động tác liên tục, nhưng người ta có thể chia thành 4 giai 
đoạn sau:
Giai đoạn chạy đà
 Chạy đà trong nhảy xa nhằm tạo ra tốc độ ban đầu tối ưu giúp cho giậm nhảy đạt 
hiệu quả cao. Tuỳ theo đặc điểm cá nhân, trình độ tập luyện và thể lực của mỗi người, 
mà đoạn đường chạy đà có thể dài 10 - 35m. Với học sinh lớp 8, 9 đà có thể dài 10 - 
25m.
 Khoảng cách chạy lấy đà được xác định 
bằng nhiều cách như đo bằng bàn chân, bằng 
bước đi (hai bước đi thường bằng một bước 
chạy) hoặc đo bằng thước dây. Người ta thường đo 
ngược trở lại từ ván giậm tới vạch bắt đầu chạy đà. 
 Tốc độ chạy lấy đà trong nhảy xa được tăng dần tới 4 - 6 bước cuối cùng đạt tốc độ 
cao. Người ta duy trì tốc độ cao đó tới lúc giậm nhảy.
 TRƯỜNG THCS NGUYỄN THỊ ĐỊNH -7- GV: HOÀNG THỊ LAN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM 2019 - 2020
Giai đoạn trên không
 Kỹ thuật giai đoạn trên không gồm hai phần:
Phần thứ nhất: Khi chân giậm nhảy rời khỏi ván là lúc bắt đầu phần thứ nhất của giai 
đoạn trên không, lúc này người bắt đầu bay lên cao - ra trước. Phần này ở bất kì kiểu 
nhảy nào cũng giống nhau: Chân giậm nhảy duỗi thẳng chếch dưới phía sau, chân đá 
lăng co ở phía trước, trông như đang bước một bước ở trên không, vì vậy phần này có 
tên gọi là động tác “Bước bộ” trên không.
Phần thứ hai: Sau thực hiện bước bộ trên không, chân giậm nhảy co dần lại và đưa ra 
trước nâng cao gối, tay khác bên với chân giậm cũng đưa ra trước lên cao cùng với tay 
bên chân giậm nhảy. Tiếp theo, đánh hai tay ra trước vòng xuống dưới - ra sau kết hợp 
với thân ngả nhiều về trước và vươn hai chân để chuẩn bị tiếp đất.
Giai đoạn tiếp đất 
 Giai đoạn tiếp đất bắt đầu khi hai chân tiếp đất, cần chủ động co chân để giảm 
chấn động và dướn người cùng hai tay ra trước, không để bất kỳ một bộ phận nào của 
cơ thể chạm đất phía sau hai chân. Tiếp theo, đứng lên rời khỏi hố cát (không đi sang 
ngang hoặc lùi). Động tác tiếp đất cần hết sức khéo léo, chủ động sẽ tận dụng được tối 
đa thành tích do chạy đà và giậm nhảy tạo nên 
4.3. Phương pháp giảng dạy kỹ thuật nhảy xa kiểu ngồi
Xây dựng khái niệm kỹ thuật thông qua các biện pháp sau:
- Giới thiệu, phân tích, làm mẫu, xem phim, ảnh kỹ thuật các kiểu nhảy và làm quen.
- Tập chạy tăng tốc độ 20 - 30m.
 TRƯỜNG THCS NGUYỄN THỊ ĐỊNH -9- GV: HOÀNG THỊ LAN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM 2019 - 2020
5. ĐẶC ĐIỂM TÂM SINH LÝ CỦA HỌC SINH LỨA TUỔI 13 - 14 
5.1. Đặc điểm tâm lý
 Tuổi học sinh THCS bao gồm các em đang theo học từ lớp 6 đến lớp 9 (từ 12 đến 
15 tuổi) nên trong quá trình giảng dạy thể dục giáo viên cần lưu ý quá trình tăng trưởng 
cơ thể của các em còn chưa kết thúc. Dù hoạt động thần kinh cao cấp ở các em đã đến 
mức phát triển cao.
 Trạng thái tâm lý ở lứa tuổi này cũng hay thay đổi cả về nhận thức, về tình cảm, sự 
chú ý, ý chí nên trong quá trình hành động ý chí của học sinh, vai trò của sự chín chắn 
đã được nâng cao một cách rõ rệt. Do sự phát triển mạnh của ý chí, học sinh thường có 
yêu cầu chặt chẽ đối với mình, nghiêm khắc đòi hỏi bản thân nhiều hơn trước giúp các 
em được nhiều phẩm chất ý chí tốt đẹp.
Tuy nhiên, ở một số em phần nào hưng phấn mạnh hơn ức chế, dễ có những phản ứng 
kìm hãm, do đó dễ làm rối loạn sự phối hợp vận động, gây khó khăn cho việc tiếp thu 
và củng cố các kỹ năng vận động, giáo viên cần nhạy cảm và biết khéo khuyến khích, 
hướng dẫn các em tập luyện tốt, lấy động viên thuyết phục là chính chứ không nên gò 
ép đe dọa. Qua đó góp phần dần dần góp phần giáo dục đạo đức, tính tự giác, ý thức tổ 
chức cho các em thành người có tính biết tự kìm chế, kiên cường và có ý chí.
5.2. Đặc điểm sinh lý
* Hệ tuần hoàn: 
 Sự phát triển tim của nhi đồng chưa hoàn thiện và sự điều tiết thần kinh cũng chưa 
hoàn thiện, nhưng quá trình trao đổi chất cơ thể lại ở thời kỳ hưng thịnh. Do vậy, mạch 
đập tương đối nhanh, nhịp đập tim sẽ giảm theo lứa tuổi và ổn định đến tuổi 20. Cho 
nên đối với học sinh phổ thông các bài tập sức bền với thời gian hoạt động vừa phải và 
cường độ trung bình có tác dụng tích cực đến sự phát triển của hệ tim mạch. Căn cứ 
vào đặc điểm chức năng của hệ tuần hoàn thanh thiếu niên, khi tập luyện cần chú ý cơ 
thể các em chịu đựng lượng vận động, nhưng lượng vận động không nên quá lớn, chỉ 
cần sắp xếp hợp lý, tức là không nên để cho tim mạch chịu đựng trạng thái nín thở.
* Hệ thần kinh: 
 Hệ thần kinh là cơ quan phát triển sớm nhất..Ở tuổi 13 - 14, chức năng quá trình 
ức chế vỏ não đạt trình độ nhất định, năng lực phân tích tổng hợp nâng cao và đã hình 
 TRƯỜNG THCS NGUYỄN THỊ ĐỊNH -11- GV: HOÀNG THỊ LAN